αερόπλοιο

Αεροσκάφος το οποίο αποτελείται από ένα αερόστατο εφοδιασμένο με κινητήρες προώθησης και με όργανα ευστάθειας που του επιτρέπουν να κινείται σε καθορισμένη διεύθυνση και ύψος. Αποκαλείται επίσης και πηδαλιουχούμενο αερόστατο. Τα α., που η χρήση τους εγκαταλείφθηκε από τη δεκαετία του 1930, μετά από μια σειρά τραγικών ατυχημάτων στη διάρκεια πτήσης, διακρίνονταν από κατασκευαστική άποψη σε τρεις τύπους, ανάλογα με το σύστημα που εξασφάλιζε τη σταθερότητα του σχήματός τους: α) εύκαμπτα, τα οποία δεν είχαν καθόλου σκελετό και το σχήμα τους διατηρούταν από την πίεση που ασκούσε το αέριο, η οποία ρυθμιζόταν μερικώς από τον αέρα που εισαγόταν από έξω σε έναν θάλαμο αναπληρώσεως· το εκτόπισμά τους ήταν πάντα μικρό και δεν ξεπερνούσε τα 2.000 κ.μ.· β) ημιστερεά, το σχήμα των οποίων διατηρούταν, εκτός από την πίεση του αερίου και τον θάλαμο αναπλήρωσης, και από μια μεταλλική ράβδο σκλήρυνσης, η οποία διέτρεχε το περικάλυμμα σε όλο το μήκος του στο κάτω μέρος· το εκτόπισμά τους γενικά ήταν μεταξύ 12.000 και 30.000 κ.μ.· γ) στερεά, τα οποία ήταν κατάλληλα για μεγάλα εκτοπίσματα μέχρι και πάνω από 180.000 κ.μ.· το σχήμα τους διατηρούταν με έναν σκληρό μεταλλικό σκελετό με διαμήκεις δοκούς, οι οποίες συνδέονταν με εγκάρσιους πολυγωνικούς δακτυλίους. Με τη λύση αυτή το περικάλυμμα είχε κυρίως σκοπό να επενδύσει το σύνολο του σκελετού και να εξουδετερώσει την αντίσταση στην κίνηση εξαιτίας στροβίλων και τριβών. Στα συμπαγή α. το αέριο βρισκόταν μέσα σε μπαλόνια (μέχρι 15-20), τα οποία τοποθετούνταν μέσα στο περικάλυμμα σε ειδικά χωρίσματα, κατά σειρά από την πλώρη έως την πρύμη. Τα κύρια μέρη ενός α. ήταν: α) το περικάλυμμα, το οποίο, καθώς γέμιζε με ένα αέριο ελαφρύτερο από τον αέρα, και πιο συγκεκριμένα υδρογόνο ή ήλιο (το τελευταίο είναι λίγο βαρύτερο από το πρώτο, αλλά δεν αναφλέγεται), παρείχε την απαιτούμενη άνωση στήριξης και είχε σχήμα ατρακτοειδές για να προβάλει την ελάχιστη δυνατή αντίσταση στην προώθησή του· β) τα πτερύγια, σταθερά ή κινητά, που εξασφάλιζαν την ευστάθεια και τη σταθερή κατεύθυνση τόσο σε κατακόρυφο επίπεδο (οριζόντια πηδάλια) όσο και σε οριζόντιο (κατακόρυφα πηδάλια) και τα οποία λειτουργούσαν όπως τα πηδάλια των αεροπλάνων· γ) οι χώροι όπου βρίσκονταν τα συστήματα προώθησης, τα οποία αποτελούνταν από μηχανές εσωτερικής καύσης και προωθητικές έλικες· δ) οι θάλαμοι για το πλήρωμα και τους επιβάτες. Το α. χρησιμοποιήθηκε πειραματικά από τα μέσα του 19ου αι., αναπτύχθηκε όμως κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του αιώνα εκείνου και κυρίως κατά την πρώτη τριακονταετία του 20ού αι. Ανάμεσα στους πρωτοπόρους των α. πρέπει να αναφερθούν ο Βραζιλιάνος Αλμπέρτο Σάντος-Ντιμόν (1873-1932) που εργάστηκε στη Γαλλία και το 1901 πραγματοποίησε το πρώτο εναέριο ταξίδι προκαθορισμένης πορείας, με ένα α. που είχε σχεδιάσει ο ίδιος, ο Ιταλός Αλμερίκο ντα Σκίο (1836-1930) που σχεδίασε και κατασκεύασε το 1905 το α. Italia, με το οποίο εκτέλεσε διάφορες πτήσεις στην ιταλική χερσόνησο και, βέβαια, ο Γερμανός Φέρντιναντ φον Ζέπελιν (1838-1917), εφευρέτης και κατασκευαστής πολλών στερεών α., για τα οποία πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1895. Το 1929, ένα α. του τύπου αυτού, το Graf Zeppelin, έκανε τον γύρο της Γης με σταθμούς και έπειτα δρομολογήθηκε στη γραμμή Ευρώπης-Αμερικής, όπου πραγματοποίησε πάνω από 100 υπερατλαντικές πτήσεις. Εξαιτίας του όγκου του (οι διαστάσεις των στερεών α. έφτασαν στα 245 μ. μήκος και τα 41 μ. διάμετρο), της σχεδόν πλήρους εξάρτησης της χρήσης του από τις καιρικές συνθήκες και του ευπρόσβλητου από πολεμική άποψη, το α. παρουσίαζε σημαντικά μειονεκτήματα σε σχέση με τα σημερινά αεροπλάνα. Γι’ αυτό ακριβώς η κατασκευή του είχε σχεδόν εγκαταλειφθεί πριν από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο· στον πόλεμο όμως χρησιμοποιήθηκε περιορισμένα στις ΗΠΑ ως ανθυποβρυχιακό, παράκτιο αναγνωριστικό ή ως βοηθητικό. Ακόμα, χρησιμοποιήθηκε στο βομβαρδιζόμενο Λονδίνο, για την ανάσχεση των αεροπορικών επιθέσεων. Η τελευταία υπερατλαντική πτήση α. ως μεταφορικού μέσου της πολιτικής αεροπορίας έγινε το 1937 από το μοιραίο α. Χίντενμπουργκ, η οποία είχε τραγική κατάληξη, καθώς εξερράγη στον αέρα λίγο πριν από την προσγείωσή του στο Νιου Τζέρσι των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 36 επιβάτες του. Έκτοτε, τα α. δεν χρησιμοποιήθηκαν ως μεταφορικά μέσα, αλλά στα τέλη της δεκαετίας του 1990 παρατηρήθηκε μια αναβίωση γι’ αυτά τα αεροσκάφη, με αποτέλεσμα την κατασκευή ενός νέου Zeppelin, με τελείως διαφορετική σχεδίαση και με χρήση της νέας τεχνολογίας. Το 2001 έγιναν οι πρώτες τουριστικές πτήσεις αυτού του νέου μοντέλου α. στις ΗΠΑ. Το επιβλητικό αγγλικό αερόπλοιο R-101, μήκους 223 μ., που καταστράφηκε στο παρθενικό του ταξίδι, τον Οκτώβριο του 1940. Δέσμιο αερόστατο με πρυμναίους σάκους εξισορρόπησης, που χρησιμοποιήθηκε πολύ στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο για την παρατήρηση εχθρικών γραμμών, καθώς και ως αέριο φράγμα. Γερμανική διαφημιστική αφίσα για τις συγκοινωνίες με αερόπλοια: «Σε τρεις μέρες στη Νότια Αμερική!» Το γερμανικό αερόπλοιο «Zeppelin» που χρησιμοποιήθηκε ως επιβατικό μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής, μέχρι το 1937, οπότε και αποσύρθηκε μετά την ανάφλεξη του «Hindenburg». Το αερόπλοιο «Los Angeles», κατασκευασμένο στη Γερμανία για λογαριασμό των ΗΠΑ, μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η ανάφλεξη του «Hindenburg» (1937) έθεσε τέλος στη χρήση των αερόπλοιων. ΤΥΠΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΑΕΡΟΠΛΟΙΩΝ

* * *

ή πηδαλιουχούμενο το (Αερον.)

αυτοπροωθούμενο αεροσκάφος ελαφρότερο από τον αέρα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αέρας + πλοίο

απόδοση στα Ελληνικά ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. air-ship].